مطالعه کاربرد متیل جاسمونات و اسیدسالیسیلیک بر تولید متابولیت های ثانویه کشت کالوس کنگرفرنگی (cynara scolymus)

روند رو به افزایش مصرف گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه بسیاری از داروها در اکثر کشورها باعث افزایش تقاضا برای این ترکیبات شده است و از آنجا که این فراورده های با ارزش به طور طبیعی به مقدار اندکی در گیاهان تولید می شود؛ از این رو علم بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک به ویژه کشت بافت، با استفاده از تکنیک ها و ابزارهای آزمایشگاهی خاص می تواند در توسعه صنعت داروسازی و تکثیر گیاهان دارویی نقش مهمی ایفا کند. کنگرفرنگی یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی است که امروزه به دلیل ترکیبات غنی آنتی اکسیدانی خود نیاز بیشتری به آن احساس می شود. از آنجا که ترکیبات القاء کننده استرس از قبیل متیل جاسمونات (mj) و اسید سالیسیلیک (sa) باعث تغییر مسیرهای متابولیکی ترکیبات ثانویه گیاهان می شود؛ لذا به منظور بررسی اثر این دو محرک بر متابولیت های ثانویه گیاه کنگرفرنگی، کالوس های این گیاه در محیط کشت جامد ms با اسیدسالیسیلیک و متیل جاسمونات در غلظت های (0، 25، 50، 100 و 200 میکرو مولار) در دو آزمایش جداگانه به صورت طرح کاملاً تصادفی تیمار شدند و پس از 4 هفته صفات فیزیولوژیکی کالوس به همراه برخی از ترکیبات بیوشیمیایی آن مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که اعمال تیمار sa در غلظت های پایین باعث افزایش، و غلظت های بالای آن باعث کاهش رنگدانه های درونی می شود و اعمال تیمار mj کاهش کلروفیل و افزایش مقدار کارتنوئید را در پی دارد. همچنین با ارزیابی میزان وزن تر و خشک کالوس ها مشاهده گردید که sa باعث کاهش وزن تر و افزایش وزن خشک کالوس می شود. و در تیمار mj بیشترین وزن خشک مربوط به تیمارهای 25 و 50 میکرومول بود. بررسی تغییرات ترکیبات فنلی (اسید کلروجنیک و اسید کافئیک) و فلاونوئیدی نشان داد که افزودن sa و mj به محیط کشت می تواند با ارسال پیام و القاء استرس در سلول های کالوس، باعث تجمع بیشتر ترکیبات فنلی کلروجنیک اسید و کافئیک اسید، فلاونوئید کل و در نهایت مهار رادیکال های آزاد و کاهش خسارات اکسیداتیو شود. البته مقدار این ترکیبات بسته به غلظت این دو محرک متفاوت بود.